Büyükada’nın en yüksek ikinci tepesinin üzerinde yer alan Hristos Manastırı’nın yerinde aynı adı taşıyan bir Bizans manastırı bulunduğu görüşü (bilimsel kanıt yokluğuna karşın) yaygındır.
Kadıyoran Yokuşu ya da Lunapark Meydanı yoluyla ulaşılan İsa Tepesi’nde yer alan Hristos Manastırı’nın Bizans’daki varlığı, Mikhail 1 Comnenus döneminin 1158 tarihli bir kaydına dayandırılır.
Büyükada’nın en güzel yeri denilebilecek olan “İsa Tepesi”nde, 1898 yılında Kont Moris Bostari başkanlığındaki bir Fransız şirketi tarafından gayet geniş (uzunluğu 102,5 metre; genişliği 25-35 metre) ve muhteşem bir bina inşa edilmiştir.
Fransız şirketi bu binayı otel olarak inşa etmiş fakat hükümetten ruhsat alamayınca satılığa çıkartmıştır. Bunu fırsat bilen, o zamanın patriği III. Yoakim gayet zengin ve hamiyetli bayan Eleni Zarifi’yi ikna edip binayı Fransız şirketinden 3700 altına satın almıştır.
Bayan Zarifi bu meblağdan başka 1000 altın daha sarf ederek binayı bir yetimhanenin ihtiyaçlarına göre tanzim edip, yangın tehlikesine karşı da mermer merdivenli bir kule yaptırmıştır.
Devir teslim muamelesi 1902 de ikmal edilmiş, çıkarılan bir fetva ile Rum Yetimhanesinin bundan böyle, Büyükada’da bulunan bu binada faaliyete başlamasına izin verilmiştir. (Bu husus Tapu Daire’nin 12 Şaban 1321 tarihli tuğrasında yazılıdır)
Surp Asdvadzadzin Ermeni Katolik Kilisesi’nin kutsama ve açılış tarihi, 15 Ağustos 1858’dir; tarih, Meryem Ana’nın Göğe Yükselişi Yortusu’na denk getirilmiştir.
Kemerli tavanı sütunlarla desteklenen kilisenin açık renk boyalı ibadet salınında (giriş kapısının yanında), Andon Ağa Apelyan’ın anısını yaşatan mermer bir plaket görülür; yaşamı 2 Ekim 1859’da noktalanan Apelyan (vasiyeti üzerine) kilisenin içine gömülmüştür.
Günışığı iki duvardaki üçer büyük pencereden alan iç mekan, günbatımından sonra iki avizeyle aydınlatılır.
Sütun kabartmalı ön cephede yer alan giriş kapısının üzerinde, dairesel bir gül pencere görülür; yine girişin ibadet sahnına açılan yüzünde, koro balkonu ve org vardır.
Çan kulesi, 1895 tarihlidir.
30 Ağustos Zafer Bayramı’ mızı Adalar’da coşkuyla kutladık. Büyükada Atatürk Meydanı zafer şarkılarına sahne oldu. Grup Gündoğarken’e sahneyi bırakan Başkanımız Erdem Gül, demokrasi mücadelesine vurgu yaparken “Gün doğarken uyunmaz ve umutsuz olunmaz” dedi.
Adalar’da sabah saatlerinde resmi törenle başlayan kutlamalar, gün boyunca çeşitli etkinliklerle sürdü. Belediye olarak akşam saatlerinde düzenlediğimiz programa ise ilgi yoğundu. Sırasıyla Kınalıada, Burgazada, Heybeliada ve Büyükada’da bando takımı eşliğinde yapılan yürüyüşlere Ada halkı büyük katılım gösterdi. Başkanımız Erdem Gül, Başkan Yardımcılarımız Engin Çelik ile Sevgi Ünsal ve Meclis Üyelerimizin yer aldığı kortejlerin son durağı Büyükada idi. Uzun kortejli yürüyüşlerde zafer şarkıları, zafer marşları söylendi.
BAŞKAN GÜL: ASLA UMUTSUZ OLMAYALIM
Atatürk Meydanı’nda son bulan yürüyüş, Başkanımız Erdem Gül’ün halkı selamlaması, günün anlam ve önemini anlatan konuşmasıyla sürdü. Başkan Gül, 30 Ağustos Zafer Bayramı’nın önemini ifade ederken, “Tüm yurtta olduğu gibi Adalar’da da Zafer Bayramımızın heyecanını, sevincini, coşkusunu bir arada yaşıyoruz. Başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk, silah arkadaşları ve sonrasında da bu ülkenin demokratikleşmesi yolunda bedel ödeyen tüm insanları minnetle, saygıyla, sevgiyle anıyoruz” dedi. Demokrasi mücadelesine vurgu yaparken asla umutsuz olmamak gerektiğini de söyleyen Başkan Gül, sahneyi Grup Gündoğarken’ e bırakırken “Gün doğarken uyunmaz ve umutsuz olunmaz” dedi.
GRUP GÜNDOĞARKEN’E BÜYÜK İLGİ
Grup Gündoğarken, yılların eskitemediği muhteşem ezgileri ve şarkılarıyla sahnedeydi. Gündoğarken’in “Ankara’dan Abim Geldi”, “Düş Gibi Bir Şey”, “Yaz Bulutları” , “Hayallerimi Bırak” gibi muhteşem şarkılarına Adalılar hep birlikte eşlik etti.
Zafer kutlamaları gece geç saatlere kadar keyifle sürdü.
Büyükada’nın ilk ve tek sinagogu olan Hesed Le Avraam, 2. Abdülhamid döneminde (adanın Yahudi nüfusunun tapınma gereksinimlerini yerine getirmek için) inşa edilmiştir.
O güne değin cemaat ileri gelenlerinin evlerinde Cuma akşamları ve Cumartesi günleri toplanarak dua eden yazlıkçılar, bir sinagog yaptırmaya kara verirler.
Arsayı Avram Fresko Efendi bağışlar; bu nedenle sinagoga Hesed Le Avraam (“Avram’ın İyiliği”) adı verilir.
Büyükada Sinagogu, 30 Mart 1904 tarihinde hizmete girer; açılış töreni, 1 Nisan 1904 günü gerçekleşir.
Büyükada’nın doğu sahilinde, Sedefadası’nın karşısında yer alan Ayios Nikolaos Manastırı’nın bulunduğu yöre, Bizans’ın Karya (Karyes) yerleşimidir.
Manastmn kilisesinin , 1182 yılında İmparator Andronicus Comnenus’ a karşı ayaklanan Latinler tarafından yakılan, 14. ve 15. yüzyıllarda korsan talanına uğrayan, 16. yüzyılda yangın ve deprem geçiren Karya’nın merkezinde bulunduğunu varsayılır.
1509 depremenin (Kıyamet-i Suğra, Küçük Kıyamet) ada toprağında oluşturduğu çatlaklar, 14. yüzyıl eseri olan manastırın ağır duvarlarının zemine belirgin oranda gömülmesine neden olmuştur.
Külliye bu nedenle (Büyükada sakinleri arasında) Batık Manastır olarak da bilinir.
İstanbul Adaları’nın Metropolitik Katedrali olan ve Büyükada’nın”koruyucu azizi” Ayios Dimitrios’a adanan kilise, 7 Mayıs 1856 tarihinde ibadete açılmıştır. Kiremit örtülü kagir yapının mimarı Fistiki (Fistikos) Kalfa’dır.
Avlusunda soğan kubbeli ahşap çan kulesi yükselen Ayios Demetdos, “baziliki” (çatılı ve kubbesiz kilise) tarzında inşa edilmiştir. Merkez kapının önündeki revakın üstünde Ayios Demetdos ‘un mermer kabartmalı tasviri görülür.
Tasvirin iki yanında, işlemeli fenerler vardır. İç mimarisi Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi Ayios Yeorgios Kilisesi’ni andıran Ayios Demetdos’un orta “nef’i kiliseye adını veren azize, iki yan “nef’ Ayios Pandeleimon ve Profiti İlias’a (İlyas Peygamber) adanmıştır. Merkez sahnın (orta “nef’in) sağında ve solunda yer alan yan “nef’ler, ana mekanda (yek- diğerine kemerlerle bağlı) altışar sütunla ayrılmıştır.
Arabacılar Meydanı ve Çarşı Caddesi’ne açılan kapıları bulunan Panayia (Meryem Ana) Kilisesi, Büyükada sakinleri arasında (avlu kapısının konumu nedeniyle) Arabacılar Kilisesi olarak da bilinir.
Panayia (“Azizler ve Azizeler Azizesi”), Meryem Ana’nın Ortodoks söylemindeki lakabıdır. Yortusu 15 Ağustos (Hazret-i Meryem’in yaşamının noktalandığı gün) olan 19. yüzyıl eseri kilisenin çan kulesi, bir soğan kubbeyle son bulur.
Sütun başlıklarıyla dolu avludan geçilerek ulaşılan cümle kapısı, ibadet sasahnına inen taş merdivene açılır.
Bu bina Osmanlı Neo – Klasik akımın Büyükada’daki temsilcisidir.
1914 yılında yapılan iskelenin Mimarı Mihran Azaryan’dır.
Çinileri Kütahyalı Mehmed Emin Efendi tarafından yapılmıştır.
1999 – 2001 yıllarında restorasyon uygulanmıştır.
2.Abdülhamid’in emriyle yaptırılan ve 1895 tarihinde ibadete açılan Hamidiye Camii, zarif estetik bir yapıdır. Kesme küfeki taştan yapılmış olup iki katlıdır. Tek şerefeli kesme taş minarenin kapısı da avluya açılır. Son cemaat yerinin tavan göbeğinde, iki yanında hilal motifi yer alan sekiz köşeli bir yıldız görülür; duvarlar ve pencere içleri, mavi, lacivert ve sarı kalem işiyle bezelidir.
İbadet sahnına açılan kapının yanında namaz vakitlerini gösteren ahşap muhafazalı bir duvar saati vardır. Kadınlar mahfilini örten aynalı tonozun dışı kurşun kaplı, içi bitkisel süslemelidir; tavan üç adet dökme demir kandil askılığıyla donatılmıştır.
Çift fil ayağıyla destekli merkez sahnın, dışı kurşun, içi ahşap kaplı on iki dilimli bir kubbe ile örtülüdür. Kubbe göbeği, siyah zemin üzerine altın yaldızla yazılmış İhlas suresi ile tezyin edilmiştir; iç yüzey, renkli kalem işiyle nakışlıdır. Kubbe kemerinde, dokuz adet hat levhası dizilidir. Çini kemerli, içi dairesel ve çini kuşak süslemeli mihrabın iki yanında pirinç şamdanlar ve ahşap dolaplı, pirinç sarkaçlı,
Romen rakamlı bir saat görülür. Minber pirinç alemli, vaaz kürsüsü ahşap oymalıdır. Dört duvar ve pencere içleri, bitkisel motifli süslemelerle kaplıdır. Seccade döşeli zeminin altındaki iki odalı mescide merdiven boşluğundaki bir kapının açıldığı koridordan girilir. Camii inşa edilirken mektep olarak tasarımlanan mekan, öğrencilerin başka bir binaya taşınması ve Büyükada’nın Müslüman cemaatinin artması sebebiyle mescide çevrilmiştir.Cami’ye 1998-2001 yılları arasında restorasyon yapılmıştır.
Adalar Doruk Yükseltileri (Metre)
| İLÇE | MEVKİİ | YÜKSEKLİK |
| Büyükada | Yücetepe | 202 |
| Heybeliada | Değirmen Tepesi | 136 |
| Burgazadası | Hristos Tepesi | 170 |
| Kınalıada | Çınar Tepesi | 155 |
| Sedef Adası | 55 | |
| Yassıadaı | 45 | |
| Sivriada | 90 |
İlçenin İklimi, genel olarak İstanbul İklimine benzer. Akdeniz ve Karadeniz İklimleri arasında bir geçiş niteliği gösterir. Akdeniz iklimi, Adalarda da etkisini açıkça gösterir. Bu iklime özgü yaz kuraklığı, Adalar İkliminin önemli bir özelliğidir. Bu nedenle de sıcaklık, İstanbul ortalamalarına göre yüksektir.
Yazları kurak, kışları ve baharları yağışlı geçer. Adaların rüzgarlar rejimi de İstanbul’la benzerlik gösterir. Durgun bir havanın ardından önce güney rüzgarları başlar, onu kuzey rüzgarları izler. Kışları Balkanlardan esen karayel, Adaları etkisi altına alır.
Arada da doğu rüzgarları eser. Mayıs ayından itibaren Karadeniz üstünden esmeye başlayan meltem ile Adalar, yaz gecelerini tatlı bir serinlik içinde geçirir. Sonbahar, kış ve ilkbaharın ilk aylarında da ılık lodos eser. Adalar İkliminin bir diğer özelliği de sağlığa elverişliliğidir.
